DAEDALUS

Postero die magister fabulam Daedali  discipulis narravit:

"Daedalus vir peritus fuit. In insula Creta exsulabat ubi Minos tyrannus profugo hospitium praebuit. Daedalus, propter beneficium gratus, superbo tyranno labyrinthum, custodiam captivorum aedificavit.
Sed superbia ingeniosum virum movet. Itaque Minos, iratus, fabrum vituperat et in labyrintho cum filio retinet.

Tum Daedalus puerum captivum indicavit: " Cur times, care fili? Novam et miram machinam excogitabo. Liberi erimus!"  Alas callidus faber parat. Denique, vir et puer alas umeris bene accommodaverunt et, primo, per latum caelum evolaverunt.

- O Icare, inter undas et caelum sempre vola!
 Sed incautus puer ad Phoebum nimis appropinquavit. Radii alarum ceram liquant et deus, ira incensus, miserum puerum in undas praecipitavit."

aedifico,as,are,-avi: construír
ala,ae: á
beneficium,-ii(n): favor
callidus,a,um: intelixente
captivus.a,um: prisioneiro
carus,a,um: querido
custodia,ae: prisión
Daedalus,-i:Dédalo
denique: adv. finalmente
excogito, as,are: deseñar
exsulo,as,are,-avi: estar desterrado
faber,-bri: artesán
gratus,a,um: agradecido
hospitium,ii(n) hospitalidade
ingeniosus,-a-um: inxenioso
iratus,a,um: enfadado
labyrinthum,-i(n) labirinto
liber, a, um: libre
machina, ae: invento
Minos,-i(m) Minos
mirus,a,um : admirable
moveo,es,ere: mover
paro,as,are: preparar
peritus,a, um: hábil

Phoebus, -i: Febo-Apolo, o Sol.
praebeo,es,ere,-ui: ofrecer

primo (adv. ao comezo, primeiramente)
profugus,a.um: fuxitivo
propter: por causa de
retineo,es,ere: reter.
superbia,ae: soberbia
superbus,a,um: soberbio
timeo,es,ere: temer
tum: entón.
tyrannus,-i (m) soberano, rei

umerus, -i (m) ombreiro

unda, ae: onda, auga... mar.
vitupero,as,are.avi: rifar, castigar

PER DECEM ANNOS

BELLUM TROIAE:

Deinde magister narravit vitam Aeneae et adventum in Italiam:

-Magister, cur Graeci cupiebant delere Troiam?--Interrogavit Marcus- Cur Graeci cum Troianis pugnabant?

"Clarum oppidum Asiae Troia erat. Troiani oppidum incolebant atque cum Graecis pugnabant, nam Graeci Troiam obsidebant. Belli causa Priami filius est, nam pulchram feminam Graeciae raptat et secum vehit. Multi dei Graecos iuvabant. Graeci cum Troanis pugnaverunt - respondit magister- quia Paris, filius Troianorum regis (do rei) rapuit Helenam, uxorem Menelai. Menelaus Spartanorum rex erat. Helena, femina pulcherrima, amabat Paridem; Paris etiam Helenam amabat.

Per decem annos Graeci cum Troianis pugnaverunt, Graeci Troiam saepe oppugnaverunt, sed oppidum expugnare non potuerunt.

Multi populi deique Troianos quoque iuvabant. Graeci Troianique varia fortuna in latis Troiae campis strenue pugnabunt. Tandem Graeci Troiam dolo expugnabunt atque praeclaram victoriam obtinebunt. Viros, feminas et pueros interficient aut capient. Oppidi tecta templaque ferro flammaque impie delebunt.

Adventus,us: chegada.
Atque= et

Bellum,-i: guerra

Capio,is, ere: capturar

Clarus,a,um: famosa
cupio,is,ere: desexar

Deleo,es,ere: destruír

Deus,-i: deus

Dolum,i: engano

Expugno,as,are: atacar

Ferrum,i: ferro

Flamma,ae: lapa

Fortuna, ae:

Graecus,a,um: grego

Impie: adv. cruelmente

Incolo, is,ere: habitar

Interficio,is,ere: matar

Iuvo,as, are: axudar

Latus,a,um: estenso
narro,as,are,avi: narrar

Obsideo,es,ere: sitiar, asediar

Obtineo,es,ese: obter
oppugno ,as,are, avi: atacar

Populus,-i: pobo

Praeclarus,a,um: brillante

Priamus,-i: Príamo, rei de Troia.

Pugno,as,are: loitar

Rapto,as,are, rapui: raptar.
rex, regis: rei

Strenue( adv.) esforzadamente

Tandem: (adv.) finalmente

Tectum,i: teito

Templum,-i: templo

Troia,-ae:
uxorem  Menelai:(esposa de Menelao)

Varius,a,um: distinta

Veho,is,ere: traer

Vir,-i: home

QUID PUERI ET PUELLAE FACIUNT?

Pueri et puellae romani non laborabant, sed studebant et ludebant.
Pueri et puellae in ludo cum magistro studebant. "Ludus" est locus in quo pueri studebant; Romanis nomen "ludus" erat, quoque nomen "schola" erat.

Pueri qui in ludo studebant, discipuli sunt. Magistri paucos discipulos in ludo habebant, sed multas materias docebant: grammaticam, calculum, et cetera. Discipuli et discipulae in ludum instrumenta necessaria ferebant: tabellas cerae, stylos et...cibum!

Cum (cando) puer iam non parvus erat, litteras quoque et linguam Graecas discebat, quia multos libros magistrorum et philosophorum graecorum legebat. Magistri semprer docere volunt, sed discipuli non semprer discere volunt.

Pueri post duodecim annos musicam, mythologiam, mathematicam, geographiam, astronomiam et historiam discunt; pauci quoque artem rhetoricam et oratoriam discunt. Post viginti annos iam non studebant, sed laborabant.

Puellae nullam materiam discunt post duodecim annos, sed in domo sua cum familia manebunt aut cum maritis suis vivent.

In otio pueri et puellae in via aut in domo sua cum amicis ludebant. Pueri cum talis, nummis, aleis aut cum trocho ludebant. praeterea puellae quoque ludebant cum pupis.





Para coñecer os xogos infantís romanos
Vocabula:

alea, -ae: dado.
aut: conx. ou.

disco,is,ere: aprender

doceo,es,ere: ensinar

domus,-i : casa
duodecim: doce

facio,is,ere: facer

fero,-is-erre: levar.
graecus,-a-um: grego.
iam: adv. xa
 laboro, -as- are: traballar.
lego, is, ere: ler.

locus, -i: lugar.

ludo,-is,-ere: xogar.

ludus,-i: escola//xogo

magister, tri:

maneo,es,ere: permanecer

maritus, -i: marido

nomen, inis: nome

nummus,-i: moeda

otium, -i: tempo libre,  ocio.
philosophus-i: filósofo.

praeterea: (adv.) ademais

post: (prep.) despois

pupa,-ae: boneca
quoque: adv. tamén

talus: taba (xogo)

trochus: aro

schola,ae: escola

studeo,es,ere: estudar.
vivo,-is,ere: vivir

volo, vis, velle: querer

VERBO SUM : Usos

O verbo SUM, ES, ESSE, FUI: ser ou estar pode tamén traducirse en determinados contextos doutro xeito.

1º Sum significa ser en estruturas copulativas (sum + atributo):

Historia magistra vitae est: A historia é mestra da vida.

2º Significa "estar, existir, vivir" con complementos de lugar ubi (en onde):

 Antea eram Athenis, nunc Romae : Antes vivía en Atenas, agora (vivo) en Roma.

3º Sum + xenitivo posesivo seignifica "ser de, ser propio de, ser deber de..."

 Villa est agricolarum: A granxa é dos labregos.
Est magistrae docere: É propio ( deber de) da mestra ensinar.

4º Sum + dativo posesivo significa "ter":

Villa rustica est agricolis: Os labregos teñen unha granxa.

Sunt nobis poma:  Nós temos froitas.

*Un uso especial cando se refire ao nome ( nomen) sería literalmente "ter o nome" ou mellor "chamarse":

Nomen Marco erat:  El chamábase Marco


EXERCITIA

Mihi nomen est Marcus. tibi Antonius.

Sunt tibi rosae et cartae, sed amicitia tecum mihi non est.

Est discipulorum bonorum studere et amare iustitiam et vitare discordiam.

Est magistrarum amare discipulos discipulasque.

Amicitia nobis cum regina erat.

Agricolae in terra et in villa sunt.

DA ROMA QUADRATA

CUESTIONARIO "AB URBE CONDITA"(dende a fundación da cidade)

I-NOMINA
Tras instalarse no Lacio Eneas fundou a cidade de ...........
Amulio foi un dos reis da cidade de.................
Rea Silvia foi obrigada a converterse en vestal polo seu tío...................
O pastor que recolleu aos xemelgos chamábase.................
Larentia, esposa do pastor que recolle aos xemelgos, pode ser confundida coa ..............
Rómulo estableceu os límites da cidade de Roma na colina do .......................
Rómulo divinizado foi asimilado ao deus.......................

II-RELIGERE
Tito Tacio                           Ascanio
Lupa                                  Palatino
Amulio                              Quirinus
Roma Quadrata                   Rea Silvia
Rómulo                              Rei sabino
Eneas                                 Larentia

III-IN ORDINE
Rómulo asimilado a Quirinus
Fundación de Alba Longa
A loba aleita aos xemelgos
Saída de Eneas da cidade de Troia
Rea Silvia e Marte manteñen unha relación
Rapto das sabinas
Morte de Remo
Trazado da cidade por parte de Rómulo.

IV- INVESTIGATIONES

Quen era Larentia?

Quen era Quirinus? Fíxate na ilustración na que Marte incorpora a Rómulo ás divindades.

Que pasou entre os Horacios e os Curiacios? Usa as imaxes para explicar os feitos.