martes, 27 de setembro de 2022

NUMERI

 

NUMERI

 NUMERARE DIGITI MANUS.  Os dedos da man, como moitos de nós fixemos de pequenos, serviron aos romanos para estilizalos e dar lugar aos famosos números I, II, III e tamén IIII que normalmente escribían así e non tanto IV

 


A man aberta (catro dedos unidos e o pulgar separado) disque dá lugar ao cinco: V.  

Os números restantes proceden de letras do alfabeto grego que os romanos non usaban. O número 10= procede da letra grega "khi" son que non había en latín.  

A letra grega Ψ"psi" foise volvendo angulosa e perdeu o trazo esquerdo ata aparecer como L= 50. 

Θ"theta" grego foise abrindo e perdendo o guión central ata seren = 100. 

D = 500 deriva da metade da letra Φ"phi" que se foi abrindo ata chegar a seren un = 1000.









1.- unus

2.- duo

3.- tres

4.- quattuor

5.- quinque

6.- sex

7.- septem

8.- octo

9.- novem

10 decem

11.- undecim

12 duodecim

13.- tredecim

14.- quattuordecim

15.- quindecim

16.- sedecim

17.- septendecim

18.- duodeviginti

19.- undeviginti

20.- viginti

30.- triginta

40.- quadraginta

50.- quinquaginta

60.- sexaginta

70.- septuaginta

80.- octoginta

90.- nonaginta

100.- centum

200.- ducenti, -ae, -a

300.- trecenti, -ae, -a

400.- quadringenti, -ae, -a

500.- quingenti, -ae, -a

600.- sescenti, -ae, -a

700.- septingenti, -ae, -a

800.- octingenti, -ae, -a

900.- nongenti, -ae, -a

1000.- Sg.: mille / Pl.: milia

Regras/ Os números romanos:

 

-          Lense de esquerda a dereita e de maior a menor.  MDXIII. = 1513

 

-          Un símbolo seguido doutro de igual valor: suma.   MM = 2000

 

-          Un símbolo de valor menor á esquerda doutro: resta.  CM= 900

 

-          Os símbolos V. L, D sempre suman. Nunca poden estar á esquerda dun de maior valor para restarse.

 

-          Os símbolos I, X, C , M poden repetirse ata 3 veces (sempre suman e o IIII tamén pode aparecer) Só se pode restar unha vez.

 

-          Os símbolos V, L, G non pode repetirse.

 

-          Só se pode restar:

 

·         I pódese restar a V e X

 

·         X pódese restar a L e C

 

·         C pódese restar a D e M

 

 

 

O Xénero dos números

 

Non todos os números teñen un xénero definido, pero os tres primeiros si. Unus,-a,-um.  claro está, é sempre singular. E dous e tres, etc... son plurais.

 

Unus, una, unum   /   masculino unus lupus,  feminino: una insula,  neutro: unum oppidum

Duo lupi, duae insulae, duo oppida

Tres lupi aut insulae, tria oppida

 

A partir do catro só presenta os numerais unha única forma_

Quattuor, quinque, sex, septem, octo, novem, decem,

 undecim, duodecim, tredecim, quattuordecim, quindecim, sedecim, septendecem

 

OLLO!  Fíxate a diferenza co noso idioma no    18 – duodeviginti e  19 – undeviginti

 


De numeri et litterae...

Quinque lupuli sunt lupae,

quinque lupuli tras motum scopae!

Quinque sunt, quinque habebat,

 magis parvulo mamulam tenebat!

 

 

 

Quinque lupuli sunt lupae,

quinque lupuli tras motum scopae!

quinque sunt, quinque amabat,

 nigros et albos omnes curabat!


luns, 26 de setembro de 2022

QUAE MATER LINGUA LATINAE EST?

 Que temos que saber do INDOEUROPEO?

 Ademais  como  aprendemos de paso outros conceptos básicos para traballarmos co latín:





mércores, 21 de setembro de 2022

CATULUS ET CLODIA


 Trátase dun proxecto arredor da literatura e da sociedade romana do século I a.C. Utilizaremos como fonte primeira a dos sentimentos de Catulo, os seus poemas, os inspirados directamente pola relación con Clodia


Comezamos co poema seguinte:

 VIVAMVS, MEA LESBIA, ATQVE AMEMVS                         

  RUMORESQVE SENVM SEVERIORVM                                                     

  OMNES VNIVS AESTIMEMVS ASSIS.

  SOLES OCCIDERE ET REDIRE POSSVNT                                

 NOBIS, CVM SEMEL OCCIDIT BREVIS LVX,

 NOX EST PERPETUA UNA DORMIENDA.

 DA MI BASIA MILLE, DEINDE CENTVM,                                    

 DEINDE MILLE ALTERA, DEIN SECVNDA CENTVM,

 DEINDE VSQVE ALTERA MILLE, DEINDE CENTVM.

  DEIN, CVM MILIA MULTA FECERIMVS,                                          

  CONTVRBABIMVS ILLA, NE SCIAMVS                                        

  AUT NEQVIS MALVS INVIDERE POSSIT                                                

  CVM TANTVM SCIAT ESSE BASIORUM.

-                        -Vivamos, Lesbia miña, e amemos

                            e os rumores dos vellos severos               

                              todos impórtennos un euro.

                     Os soles poden morrer e volver a nacer

  para nós, cando morra a nosa única breve luz,

  unha noite perpetua teremos que durmir.

 -Dáme mil bicos, logo un cento,    

 despois outros mil, logo un segundo cento,

de novo outros mil, logo un cento

  - E logo, cando contemos moitos miles,   

    confundiremos a conta para que non a descifremos

  nin poida ningún malvado mirarnos mal

  ao saber o número de bicos que nos demos.


Comentario do poema: 


 Quaestiones: UT TU LEGIS, DICAS…

ET  SCRIBAS…

POST LEGERE, AUDIRE ET INVESTIGARE: SCRIBE TUAM FABULAM

SCRIBE CUM TUIS VERBIS, SED NON COPIARE ET LIGARE

Scribe: Qui Catulus et Clodia sunt?
 Quid fecerunt?



ILLE MI PAR......

Aude scribere! Quid animus Catuli in hoc carmine est?
1-  Recreando versos de Safo de Lesbos, Cátulo atrévese a escribirlle a Clodia estes versos. Describe un momento especial da súa relación con Clodia.  Como o definirías ti?:
 

Tes que saber que as tres primeiras estrofas son unha versión libre feita por Cátulo sobre un poema de Safo. 




Ille mi par esse deo videtur,       

ille, si fas est, superare divos

qui sedens adversus identidem te

spectat et audit

dulce ridentem, misero quod omnis

eripit sensus mihi: nam simul te,

Lesbia, aspexi, nihil est super mi

vocis in ore,

lingua sed torpet, tenuis sub artus

flamma demanat, sonitu suopte

tintinant aures, gemina teguntur

lumina nocte.

 

Otium, Catulle, tibi molestum est:

otio exsultas nimiumque gestis:

otium et reges prius et beatas

perdidit urbes.
 
                                                    Aquel a un deos semella ser, 
                                                   aquel , se isto está permitido, e estar por riba dos deuses
                                                   quen ante ti senta e sen cesar 
                                                    contémplate e escóitate
                                                    como ris docemente, o que pobre de min
                                                     róubame todos sentidos: pois ao mesmo tempo,
                                                      que te vin, Lesbia, non me queda nin un fío
                                                     de voz na boca,
                                                      a lingua, vólvese torpe, baixo as articulacións
                                                      unha chama mainiña avívase, cun son propio
                                                       tintinean os oídos, cobre unha dobre
                                                       noite os meus ollos.

                                                            O ocio, Cátulo, éche perxudicial:
                                                             co ocio exáltaste e impaciéntaste demasiado.
                                                             o ocio antes que a ti tanto a reis 
                                                             como a felices cidades botou a perder.                                                      
2- Procura localizar unha versión do poema de Safo que recrea Cátulo para que poidas comparalo. 

 ALTERUM CARMEN :

Lugete, o Veneres Cupidinesque,

Et quantum est hominum venustiorum.

Passer mortuus est meae puellae,

Passer, deliciae meae puellae,

Quem plus illa oculis suis amabat:

Nam mellitus erat suamque norat

Ipsam tam bene quam puella matrem

Nec sese a gremio illius movebat,

Sed circumsiliens modo huc modo illum

Ad solam dominam usque pipiabat.

Qui nunc it per iter tenebricosum

Illuc, unde negant redire quemquam.

At vobis male sit, malae tenebrae

Orci, quae omnia bella devoratis:

Tam bellum mihi passerem abstulistis.

O factum male! o miselle passer!

Tua nunc opera meae puellae

Flendo turgidoli rubent ocelli

                                     Catulo  III


Chorade, Venus e Cupidos,

e cantos homes sexades sensibles á beleza. 

Morreu o paxariño  da miña amada,

o paxariño, delicia da miña amada,

a quen quería máis que aos seus propios ollos:

 era doce como o mel, coñecía a súa dona

 tan ben como unha flla a súa nai e non se afastou do seu colo,

senón que, choutando de aquí para alá,

somente a súa dona piaba.

Agora vai por un camiño tebroso

cara a un lugar de onde ninguén regresa.

 En hora mala vos, malditas tebras do Orco,

 que devorades todas as cousas fermosas,

 roubástesme o fermoso paxariño!

Que desgraza, que agora pola túa culpa,

pobre pardal, os ollos da miña amada 

están vermellos e hinchados de chorar. 

                                  (Cátulo, Poemas III) 

martes, 20 de setembro de 2022

LITTERAE

 





 QUAESTIONES: Tras ver  un par destes vídeos e apoiándote nos materiais complementarios explica cal é a orixe e evolución do alfabeto latino. 


Observa o cadro do alfabeto latino e repara as diferenzas co noso:



martes, 13 de setembro de 2022

AVE AMICI AMICAEQUE!

 

SALVE, AVE aut AVETE et VALE aut VALETE

 
Ola: Salve, ave (singularis) aut avete (pluralis)

-        Adeus: vale (singularis) aut  valete (pluralis)

-        Por favor: quaeso

-        Douche as grazas: gratias tibi ago

-        De nada: nihil est

-        Si: ita, certe

-        Non: non

-        Ben, de acordo: bene


-        Como estás/ estades?: Quomodo vales / valetis?

-        Estou ben/mal:  Ego sum bene / male 

-        Estamos moi  ben / fatal: Nos sumus optime/ pessime

 

QUID NOMEN TIBI EST?

      Como te chamas?: quid nomen tibi est?

      O meu nome é…: mihi nomen est…

      Onde vives?: Ubi tu habitas?

      Vivo en …: Ego in villā Marini habito

      Onde estudas?: Ubi tu studes?

      Estudo en …: Ego in Santo Narciso studeo

      O meu mestre/a é…: Meus magister/ mea magistra est …

      Eu son alumno/a: Ego discipulus/ discipula sum.

      Nós somos alumnos/as: Nos discipuli / discipulae sumus

      Eu son un mozo/ moza:  Ego sum puer/puella

      Nós somos mozos/ mozas: Nos pueri / puellae sumus

      Ti es o meu amigo / a miña amiga: Tu meus amicus/  mea amica  es

      Vos sodes meus amigos: Vos mei amici / meae amicae estis

 

Post legere, responde quaestiones:

      Álvaro é o meu amigo:______________________

      Sara é a miña amiga:_________________________

      Sara e Cristina son as miñas amigas:_________________________

      Álvaro e Paulo son os meus amigos:__________________________

      Qui mei amici sunt?:______________________________________

      Quae meae amicae sunt?:_________________________________

      Como te chamas? O meu nome é (nomen):___________________

      Onde vives? Vivo en….:____________________________________

      Onde estudas? Estudo no San Narciso:________________________

      O meu mestre de latín é Héctor.:____________________________

      Alvarus et Paulus pueri sunt:______________________________

 

  verbum SUM           

   Ego       sum

     Tu          es

    Ille/illa   est

    Nos      sumus

    Vos        estis

   Illi/illae   sunt

 

 

      sing./ plural.                        

       M    /     F_____

puer     puella (sing.)

pueri    puellae (plur.)

discipulus  discipula

discipuli     discipulae

amicus        amica

amici           amicae

meus       me____

me__       me____

 

  vocabula

quoque:

meus/ mea

quid:

non:

mihi:

tibi:

in

-que / et:

ille:____ illa:____

illi:____  illae:____  

luns, 12 de setembro de 2022

GALLAECIA, TERRA MIRABILIARUM

 




Avete, alumni et alumnae linguae latinae! 

In principio novo curso sumus!  

Gallaecia vestra terra est. Nos in Gallaecia non habitamus. 

GALLAECIA, TERRA MIRABILIARUM EST!