FANUM ET TEMPLUM: ARBOR SACRA

 

Imos entrar no Solsticio: “Sol – stitium” ( de sol e o verbo sto: "estar quedo, deterse": Sol estático, detido) que tivo de vello varias interpretacións de corte mitolóxico-relixiosas.

A festa dos Romanos estaba dedicada ao SOL INVICTUS que logo sería asumida e modificada pola do nacemento de Cristo, NATALIS,  o NADAL, cando o Cristianismo foi relixión oficial, aínda así o Calendario medieval cargado de vellos elementos mitolóxico-relixiosos doutras culturas indoeuropeas fará pervivir curiosos ritos que chegaron aos nosos días de distintas formas.

 Reparemos logo na transcendencia desta data especialmente para esta parte Europea e Mediterránea do conxunto do planeta do ciclo das Trece Lúas...

FANUM VERSUS TEMPLUM

Na antigüidade había dous lugares sagrados, espazos especiais para comunicarse coas divinidades:

O primeiro era o fanum, un lugar sen construción, un espazo natural máxico onde se manifesta a divindade (árbore, fonte ou rocha) . Polo que debemos interpretar que ao mellor o culto ás árbores sería antes o culto nas árbores! Entendemos que alí onde se manifestaban os deuses, deixábanse as ofrendas para lograr un voto ou petición a cambio.

O segundo lugar (e posiblemente posterior) foi o templum, que era  xa unha edificación feita polos humanos para un deus; por iso moitos templos teñen árbores, fontes ou rochas sagradas máis antigas que o edificio e que están dalgún xeito asociadas a ese novo espazo acondicionado para o culto.

 

A ÁRBORE SAGRADA DE NADAL unha árbore perenne (de per annum) cargada de símbolos. Nesa árbore colgábanse as candeas que simbolizaban a volta do sol invictus, pero tamén a esperanza no renacer fértil do ano, os froitos, viandas, neste caso simbolizados nos agasallos e outros adornos que colocamos.  Logo a árbore de Nadal sería unha herdanza do antigo fanum e con este costume levamos o fanum ou o templum ás nosas casas.

O abies, O abies

In alto regnas monte

O, abies, O, abies!

In alto  monte regnas!

 

Non desunt tibi fólia

hieme frigidíssima!

O, abies, O, abies!

in alto monte regnas.

 

O, abies, O, abies !

Natalem nuntias Diem

O, abies, O, abies!

in alto regnas monte.

Est máxima laetitia

Cum luces, arbor spléndida

O, abies, O, abies !

Natálem nuntias Diem.

 Aprenderemos tamén o famoso VENITE ADOREMUS

 Como celebraban os romanos o solsticio? 

SALVE IULIA!

Imos coñecer a alguén que nos vai acompañar ao longo do curso. Coñecerémola a través de pequenos textos que debemos ir traducindo e nos que iremos chamando a atención sobre diversos detalles importantes a ter en conta para traducir mellor os textos latinos. Imos cos tres primeiros:

- A orde habitual na oración latina é: Suxeito + complementos + verbo. 

Logo fixémonos no verbo en primeiro lugar para situar o suxeito e comezar a traducir coa nosa orde lóxica que é:  Suxeito + verbo + complementos

 - Fíxate no tempo verbal: vai distinguindo presente, pretérito, imperfecto ou futuro. Non todos os verbos están en presente de indicativo.

- O capricho dos CC en latín unha herdanza do indoeuropeo: O caso ablativo é normalmente o dos Complementos Circunstanciais, pero tamén hai acusativos que funcionan como CC de dirección: Romam ire (ir cara a Roma)  in Italiam iter facere (facer o camiño cara a Italia) e  locativos, un resto da declinación indoeuropea que conserva desinencias propias como Romae ( en Roma), domi (na casa) que son un CC de lugar en onde.

IULIA ROMAE (I)

IULIA ROMAE (II)

FUTURUM

 

Imos aprender un novo tempo verbal: O FUTURO:

 QUAESTIONES:

I- Conxuga o futuro dos seguintes verbos:

- Ambulo, -as, - are: Andar.

- Habeo, -es,-ere: Ter.

- Mitto, -is, -ere; enviar

- Venio, -is, -ire: Chegar

 

II- Visualiza o seguinte vídeo  e logo proba a escribir o futuro do verbo SUM, ES, ESSE (ser, estar)

VIRGILIUS ET AENEAS

 VIRGILIUS 

Algúns versos famosos da súa obra:

 

                                   Tantaene animis caelestibus irae?

                               Había tanta cólera nos seres celestes?

                        ibant obscuri sola sub nocte per umbram  

                        Ían escuros baixo a solitaria noite a través das sombras...

          Est mollis flamma medullas interea, et tacitum vivit sub pectore vulnus.

         Unha lapa devora as súas moles entrañas e habita baixo o seu corazón unha ferida calada.

 

AENEAS 

 TRES QUAESTIONES:

I. Por que A Eneida é unha obra de encargo? Virxilio, o seu autor,  quixo emular a Homero como o fixo?

II.  Cando foi escrita A Eneida? É un milagre que se conserve este libro da Eneida? 

III. Resume o argumento da Eneida despois de visualizar o segundo vídeo.

IV. Un texto sobre AENEAS para traducir. 

EGO CLAUDIUS

COMO MATARON A CLAUDIO?

 Hoxe imos rememorar un libro de Robert Graves e unha serie vella realizada pola BBC sobre a vída dun emperador, Claudio.

CUESTIÓN: 

Atendendo a partir do minuto 33 aproximadamente deste derradeiro capítulo da famosa obra tenta reconstruír coas túas palabras o que acontece arredor da morte de Claudio  indicando neste resumo ademais algo sobre  Claudio e a súa obsesión por recuperar a Res pública, Británico e a súa toga viril, Agripina e o seu fillo Nerón e mesmo  Narciso que funciona por momentos como narrador complementario.  

Por que vemos este fragmento sobre Claudio, para dar comezo polo final ao noso estudio da Historia de Roma neste curso. Tentaremos chegar ata o memoneteo no que o Imperio Romano era o maior imperio do mundo, saber como se foi erguendo e coñecer os seus principais protagonistas. 

Contidos da proba da 1ª avaliación

  LINGUA LATINA: GRAMÁTICA

O verbo sum 

 O verbo en latín e as súas conxugacións.

Presentes

Imperfectos

Que son  os casos e as declinacións?

1ª Declinación: rosa -ae

2ª Declinación: dominus,-i, puer, -i, templum-i

Adxectivos tipo:  bonus-a,-um/ pulcher,-chra, -chrum

TRADUCIÓN. Analizar e traducir un texto semellante aos textos traballados:

Gallaecia  terra mirabiliarum est

Familia romana

Minerva et Diana

Columba et formica

Lupus et Agnus

CULTURA

Defucti (I):  conceptos

Defucti (II) Galicia país dos mortos.  Tradución de Estelas

Nacemento e os nomes persoais en Roma.

Declinator 2ª declinación

 

Declinator 2ª declinación

Usando o declinator tenta agora traducir o seguinte texto:

Agora que xa coñecemos a primeira e a segunda declinacións podemos tamén comprender mellor outro tipo de palabras moi frecuentes nos textos que tamén se declinan: os adxectivos. Podemos ver como funcionan en ADIECTIVUS (I)

LUPUS ET AGNUS
Lupus et agnus in fluvii ripa aquam potabant. Superior stabat lupus longeque inferior agnus. Agnus parvus et innoxius erat, at lupi audacia magna erat. Agni et cervi lupos timent, nam lupi agnos saepe devorant. Agnus lupum videt et fugam temptat, sed lupus videt etiam agnum et causam iniuriae quaerit.
- Tua causa -dicit- aqua turbida est.

At agnus respondet:
- Tu potas superior et aqua decurrit a te.

Tamen lupus iniustus timidum agnum vulnerat et devorat.

Sic viri iniusti fictis causis viros infirmos et innoxios saepe opprimunt.

 

VOCABULA

a (prep. de ablativo) desde.

agnus, -i(m): año

aqua,-ae(f): auga

at: conx. pero

audacia,-ae: (f). osadía, atrevemento.

causa,-ae(f): causa

cervus-i (m): cervo

decurro,-is,-ere: discorrer

etiam: adv. Tamén

fictus, -a,-um: ficticia, falsa

fluvius,-ii (m): río

fuga, -ae (f): fuga

infirmus-a,-um: débil

innoxius, -a,-um: inofensivo, tímido

iniuria,-ae(f): inxuria, ataque.

Iniustus-a-um: inxusto

inferior: (na parte máis baixa)

longe: adv. Máis afastado, lonxe.

lupus,-i(m): lobo

nam: conx. posto que

opprimo.-is,-ere, opressi: oprimir.

poto-as-are-avi: beber

quaero, -is,-ere, quaesi: procurar, buscar

ripa, -ae(f): ribeira

saepe: adv con frecuencia

sic: (adv) así, deste xeito.

sto, -as,-are: estar

superior(na parte máis alta)

tamen (adv.): Pola contra, porén

tempto-as-are-avi: intentar

timeo, -es-ere –ui: temer

tu (te) pronome persoal.

turbidus,-a-um: enlodada, revolta

video,-es,-ere, vidi: ver

vir,-i: (m) home

vulnero, -as,- are,- avi: ferir

 

Rematar labores

Imos rematar labores coa Primeira declinación antes de pasar á Segunda 

-  COLUMBA ET FORMICA (analizar o texto e traducilo)

- MINERVA ET DIANA (analizar e traducir)

O NACEMENTO EN ROMA

O NACEMENTO NA ANTIGA ROMA

 En Roma, como tamén na antiga Grecia, o recén nacido debía ser recoñecido polo pai, que lle impoñía o nome. Os nenos ou nenas que non eran recoñecidos (por ser ilexítimos, por exceso de fillos, por falta de recursos para crialos, por enfermidade, por ser nena...) eran abandonados: algúns deles eran recollidos por outras parellas ou simplesmente acollidos como escravos.

Nunha carta enviada a súa esposa dende Exipto  Tiberio,un cidadán romano, padre preocupado polo parto inminente, dáballe as seguintes indicacións:

"Prégoche que coides do neno e se recibo axiña a miña paga, enviareicha de contado. Se tes o neno antes da miña volta e é varón, déixao vivir; se é unha nena, expona" (Papiro de Oxirrinco 744)

 Se o pai non aceptaba ao recén nado e procedía ao abandono do fillo ou filla que se denominaba expositio. Pero cando o pai romano recoñecía ao seu fillo ou filla facíao oficial ao oitavo ou noveno día do nacemento no transcurso dunha cerimonia familiar coñecida como lustratio. Consistía este rito en erguer ao neno do chan, purificalo e colocarlle ao redor do pescozo un amuleto (bulla se era un neno, ou lunula se era unha nena) que o debía protexer dos maleficios durante a infancia. Remataba a cerimonia coa imposición do nome. Como todas as sociedades antigas, a romana era machista e xa dende o berce imos notar claras diferenzas entre homes e mulleres, tamén entre cidadáns e escravos.

OS NOMES DOS NENOS

Aos nenos dábaselles un praenomen, ou nome de pía, pero cando eran adultos usaban o tria nomina. Vexamos un exemplo: Apius Claudius Caecus, Caius Iulius Caesar
praenomen:  Apius, Caius (nomes de pía)
nomen:  Claudius, Iulius (nome da súa linaxe, o que para nós sería o 1º apelido)
cognomen: Caecus (cego), Caesar (elefante) unha especie de alcume.

Ás veces existían un agnomen, nome a maiores do tria nomina como de distinción, por exemplo dunha vitoria. Publius Cornelius Scipio Africanus (por ser un dos xefes militares máis significados  contra os cartaxineses).

O tria nomina só servía para quen era liber (libre) ou ingenuus (fillo de libre); os escravos e libertos e estranxeiros tiñan outros nomes que máis adiante detallaremos, pero podían responder ao lugar de procedencia dos mesmos ou de seren adoptados tomaban os nomes dos adoptantes engadíndolle o sufixo -anus.

Como sucede tamén noutras moitas culturas o nome do pai era herdado polo fillo e existen verdadeiros casos de confusión dos personaxes aos que se refiren os documentos porque a semellanza dos nomes é un problema para identificar á persoa. Por iso é frecuente a creación de sufixos de onde logo naceron os nosos apelidos (Fernández, fillo de Fernando, Robinson, fillo de Robin).

Para saber máis sobre o tria nomina.


OS NOMES DAS NENAS

Ás nenas, pola contra, só se lles poñía o nomen de tal modo que todas as nenas da familia Claudia se chamaban Claudia, pero cando había máis dunha habitualmente engadíaselle un cognomen coa orde do nacemento Claudia Secunda, Annia Tertia, Sulpicia Minor, Servililla... e co tempo estas mulleres son denominadas polo número (Tertia ou Quintia). 

Unha listaxe de nomes latinos

 QUAESTIONES:
1- Por que cres que se lle colocaban amuletos aos áis: puer et puella recén nacidos?
Cres que había unha mortalidade infantil elevada? Traduce a seguinte lápida cristiá antes de responder.

2- Como se chaman os obxectos que aparecen nas fotos adxuntas?

3- Que che parece que as mulleres non tivesen nome propio?

Para saber máis: puer et puell

IMPERFECTUS. COLUMBA ET FORMICA

                                                                                                                           

 IMPERFECTUS INDICATIVUS

QUAESTIONES:

I-Lembra que ademais de verbos regulares vai a haber irregulares como o verbo 

sum (ser, estar): Como era o presente de indicativo deste verbo? Como será o imperfecto se a primeira persoa é : era-m?

II- Observa o seguinte cadro coa análise morfolóxica dos presentes da terceira e cuarta conxugación. Logo realiza un cadro semellante para os seguintes verbos. Fíxate antes na conxugación á que pertencen:  

Intro,-as, -are.

Habeo,-es, -ere.

Lego,-is, -ere.

Venio,-is, -ire.

III- Conxuga agora os seguintes verbos en Imperfecto de indicativo, fíxate ben nas raíces para podelo facer ben, xa sabes que nalgunhas ocasións hai que utilizar vogais de unión ( neste caso un -e-)

Intro,-as, -are.

Habeo,-es, -ere.

Dico,-is, -ere.

Venio,-is, -ire.

 

IV- LABOR CUM PRAETERITO IMPERFECTO

 Iuxta aquae ripam columba pennas albas levabat et in aqua formicam parvam videbat. Formica multis cum lacrimis columbam orabat.

Columba, mota misericordia, herbas secat et formicae dat. Statim formica enatabat et columbae multas gratias dabat.

Agricola columbam videbat et sine mora sagittas parat, sed formica videt agricolam et mordet. Agricolae sagitta in terram cadebat et columba alba in auras volabat.



 Iuxta: a carón
agricola,-ae: labrego
aqua, -ae: río, auga.
aura,-ae: aire
cado,-is, er: caer.
columba, ae: pomba
do, das, dare: dar
enato-as-are: nadar
formica,-ae: formiga
lacrima-ae. bágoa.
levo,-as-are: elevar
oro,-as-are: pedir, rogar
mordeo,es-ere: morder
mota ( participio do verbo conmover)
ripa,-ae: ribeira
seco,-as-are: cortar
paro,-as-are: preparar
penna,-ae: pluma, ás
misericordia,-ae: compaixón.
mora, ae: demora, retraso
sagitta- ae: frecha
statim: de inmediato
video, es-ere. ver
volo,-as-are: voar.

VERBA LINGUAE LATINAE: CONIUGATIONES et THEMAS

VERBA

Como xa levamos un tempo considerable traducindo ser entrar en detalle cos verbos, imos coñecer hoxe as 4 conxugacións e os temas ou raíces regulares.

CONIUGATIONES: Imos comezar coas 4 conxugacións do verbos en latín (podemos dicir que existe unha 5 conxugación denominada "mixta"que, como di o seu nome, é mestura da 3 e da 4, pero que estudaremos máis adiante). Comezaremos coa voz Activa e co presente e o imperfecto de indicativo. Fíxate nas raíces como rematan:
1ª  verbos con raíz en -A: AMA-
2ª verbos con raíz en -E: MONE-
3ª verbos con raíz en Consonante: DIC-
4ª verbos con raíz en -I: AUDI-

Existe tamén unha conxugación denominada 3ª mixta (porque é coma unha mestura entre a 3ª e a 4ª )

CAPIO, -IS,-ERE que presenta na raíz un "i" como na 4ª, pero como é un "i" breve algunha vez se converte en "e" (por exemplo no infinitivo (capere).

THEMAS: Nos dicionarios de latín os verbos enúncianse así:
1ª amo,-as,-are, amavi, amatum, do que deducimos 3 temas ou raíces: ama-, amav-, amat-.
2ª moneo,-es,-ere,monui, monitum, do que deducimos 3 temas: mone-, monu-, monit-.
3ª dico, -is, -ere, dixi,dictum, do que deducimos 3 temas: dic-, dix-, dict-.
4ª audio,-is,-ire, audivi,auditum, do que deducimos 3 temas: audi-, audiv-, audit-.

TERMINATIONES PERSONALES: As desinencias que xa vimos usando para traducir dun xeito inconsciente imos agora a memorizalas:
             SING.         PLURAL
1ª pers.  -o/-m            -mus
2ª  pers.   -s                 -tis
3ª  pers.   -t                  -nt

PRAESENS INDICATIVUS

Fíxate que ata o de agora traballamos co presene de indicativo do verbo SUM, que a pesar de ser irregular as desinencias son as mesmas que usa o verbo latino en xeral:

            AMARE           ESSE (ser,estar)

ego           am- O              su-M 

tu             ama-S               e-S

ille/illa     ama-T               es-T

nos           ama-MUS        su-MUS

vos           ama-TIS           es-TIS

illi/illae    ama-NT            su-NT

 QUAESTIONES:

I-  Observa os presentes de Indicativo que se explican  no seguinte vídeo:  

II- Conxuga en todas as súas formas despois de indicar a que conxugación pertencen os presentes de Indicativo dos seguintes verbos:

NATO, -AS, - ARE:

HABEO, -ES, -ERE:

DICO, -IS,  -ERE:

FACIO, -IS,  -ERE

VENIO, - IS, -IRE: 

DEFUNCTI (II): Que é unha estela? Que é a epigrafía?

 Que é unha estela?

QUAESTIONES: 

I- Define unha estela e as súas partes. Que significan estas siglas D. M. S.?

II- Por que Gallaecia é o país dos mortos para os romanos? Para responder podes consultar Galicia país dos mortos 

III- Que é a epigrafía? Para responder podes usar o seguinte enlace As letras sobrea a pedra

IV- Para rematar traemos aquí unha estela falante cargada de humor, a ver se sodes capaces de traducila:

POSITUS EST HIC LEBURNA MAGISTER MIMARIORUM, QUI VIXIT ANNOS PLUS MINUS CENTUM. 

- ALIQUOTIES MORTUUS SUM, SED SIC NUMQUAM! OPTO VOS AD SUPEROS BENE VALERE.

 

Nomes Propios:

Leburna (Nome dun home porque di a contuanuación que é magister mimariorum, é dicir: mestre de mimos ou actores).

Superi,-orum: subs. plural Deuses (seres Superiores).

VOCABULARIO

ad: prep. a 

aliquotiens: adv. ás veces

annus- i: ano

bene: adv: ben

centum : num.  cen

hic: adv. aquí.

minus:adv.  menos

mortuus, - a, -um (participio do verbo morior: morir) morto. 

numquam: adv. nunca.

opto, -as, -are, -avi, -atum: desexar, pedir

plus: adv. máis.

pono,-is, -ere, posui, positum: Sepultar (acción de colocar ou depositar un cadáver)

sic: adv. así, deste modo.

valeo, -es. -ere, valui.-itum- ser útil, servir, pero aquí seguramente como na fórmula de saúdo acompañada do adverbio bene: estar ou ir ben, tamén estar alegre ou contento.

vivo, -is, -ere, vixi, victum: vivir

vos: pronome pers: vos

 

 AUDETE SAPERE (para saber máis atrevédeos a lembrar o que víramos na Aula Clásica do curso pasado)

DEFUNCTI (I)

 

Hoxe comezamos a clase coa tradución desta fermosa estela funeraria, aínda que moi dramática como di o dito latino:  MORS CERTA,  HORA INCERTA!

Unha lápida cristiá para traducir

Na lápida aparecen uns pavos que son símbolo da inmortalidade na iconografía cristiá. Ademais tes as letras gregas alfa e omega maiúsculas, a primeira e a última letra do alfabeto grego que nun contexto cristián significan que Cristo é o principio e a fin de todas as cousas: "Eu son o alfa e o omega, principio e fin de todas as cousas".

 

Abreviaturas:

M= menses; D= Dies

Nomes propios:

Agricius, -i: Agricio

Evonyma, -ae: Evonyma

Syrica, -ae: Syrica (nome que pode denotar a súa orixe siria, tal vez unha escrava liberada)

Vocabulario:

caritas, caritatis: amor, agarimo.

hic: adverbio, aquí

pax, pacis : paz

pono, -is, -ere, posui, positum: poñer, colocar

pro: prep. de ablativo, por

requiesco, -is, -ere, requievi, requietum: descansar

soror, sororis: irmá

titulus, .-i: inscrición

vivo, -is, -ere, vixi, victum: vivir

 

Cuestións:

- Que significan os símbolos que aparecen na lápida?

- Quen é o defunto? Cantos anos tiña?

- Quen son os que dedican a inscrición? Que relación teñen co defunto?

- Que expresións de orixe cristiá aparecen na inscrición?

 Sempre que se achegan estas datas de Defuntos lembro cousas como que aos nenos da Illa de Arousa lles resulta tan familiar pedir unha "esmoliña para os defuntiños que van alá" ou que existira de vello un costume funerario romano no que os mortos tenten dialogar eternemente cos vivos:

VIATOR, VIATOR:

QUOD TU ES, EGO FUI;
QUOD NUNC SUM, ET TU ERIS."

Para traducir esta estela: Debes usar distintos tempos do verbo SUM

nunc: adv agora

quod: (pronome relativo neutro) o que 

viator,- oris: camiñante.

Este costume chegou á Gallaecia porque nunha das estelas funerarias que consevamos no Museo Provincial de Lugo ataopamos esta inscrición:

UT, QUI LEGIS, DICAS:  "SIT TIBI TERRA LEVIS"

Para traducir esta estela:

dico,-is.-ere, dixi, dictum: dicir (segunda persoa presente de subxuntivo) 

lego, is, -ere, legi, lectum: ler (segunda persoa do presente indicativo)

levis, -e: adxec. leve, lixeiro

sit:  verbo sum terceira persoa singular do presente de suxuntivo .

terra, ae: terra

tibi: pronome persoal tu en dativo (para ti) 

ut: conx. para

HABEMUS CASUS ET DECLINATIONES

 

Muralla romana de Lucus Augusti

Entramos no mundo da gramática latina (intra muros linguae latinae) para falar de CASOS e DECLINACIÓNS dous novos conceptos que debemos coñecer para saber latín. Consulta o seguinte enlace.

DOS CASOS ÁS DECLINACIÓNS 

UN PAR DE VÍDEOS SOBRE O TEMA:

LABORARE PRIMA DECLINATIONE

Para unha primeira proba de LATÍN

LINGUA: Proba de tradución

Un texto para traducir semellante aos traballados na aula

AVETE AMICI  AMICAEQUE!

GALLAECIA TERRA MIRABILIARUM EST

IMPERIUM ET LINGUA

FAMILIA ROMANA II

LÉXICO E GRAMÁTICA: Un vocabulario básico que usar e exercicios de concordancia.

EXERCITIA

CULTURA

LITTERAE

QUAE MATER LINGAUE LATINAE EST?

NUMERI ( contar do un ao vinte (cardinal e ordinal: unus,-a,-um/ primus, -a, -um)

ITALIA; TERRA LINGUA LATINA

LITERATURA

CATULUS ET CLODIA (I)

ITALIA, TERRA LINGUAE LATINAE

 

Liguas na antiga Italia

  Italia é unha terra na que conflúen na Antiguidade unha chea de linguas. Botalle un ollo para saber máis no seguinte enlace: NOMINA ET LINGUAE ANTIGUAE ITALIAE

FAMILIA ROMANA II

 

Qui Cornelius et Iulius sunt?

 

Interrogat Cornelius: Estne Davus servus tuus?

 

Suntne Delia et Syra ancillae tuae?

 

Iulius dicit:  Servi mei sunt Medus et Davus et ceteri multi.

 

Magister interrogat:  Estne Titulus libri tui "Lingua Latina "? 

Qui est titulus capituli primi?

Qui est titulus capituli secundi?

 

ANALIZA: SUXEITO, VBO, ATRIBUTO, C N e CC.

In familia mea servi  centum sunt.

 

Numerus servorum meorum centum est.

 

Magnus numerus servorum tuorum est!

 

 Delia et Syra et ceterae multae ancillae meae sunt.

 

Multae paginae et multa capitula in libro tuo sunt.

 

In pagina prima capituli secundi multa vocabula  nova sunt.

 

Numerus vocabulorum latinorum magnus est.

 

FAMILI A ROMANA (I)

 

QUAESTIONES:

Estne  Medus filius Iulii?

Iulius _______ servorum et _____ liberorum est.

Estne Delia filiae Aemiliae?

Cuius ancilla est Syra?

Cuius Medus et Davus servi sunt?

Quot liberi in familia Iulii sunt?

Quot filiae et quot filii?

Quot servi in familia sunt?

In familia Iulii ______ servi, _______ liberi sunt.

Iulius domin-__ mult-_____ serv-_____ est.

Numerus liber-_____ est tres.

In familia Iuli-_ magn-_ numer-_ serv-___ et pauc-_ numer-_ liber-___ est.

In familia Iuli-_ mult-_ serv-_ Graec-_ et mult-__ ancill-__ Graec-__ sunt.

In Graecia et in Italia magn-__ numer-__ oppid-_____ sunt.

Sparta, Delphi Tusculumque tria oppid-__ sunt, duo oppid-_ Graec-_ et unum oppid-__ Roman-_.

Suntne magni fluvii in Africa?

Suntne magnae insulae in Graecia? 

EXERCITIA I

 LEGETE RECTE:

bellum, puellae, populusque, aurum dicit, amicitia, laetitia, pulcher, servus, fugiunt, philosophus, gymnasium, chorum, cena, occidit, quorum, charta, Germania, atque, facilis,civis, gero,  Cicero, Caesar, quis, quid, ubi, quibus, cur, quomodo, quando.






CURA PAREM: ( numerus cum littera)
I- Britannia Europae insula est                         A- A terra é redonda.
II- Historia magistra vitae est.                          B- Britania é unha illa de Europa.
III-Caecilia in Hispania est.                             C- O cabalo do señor é grande.
IV-Terra rotunda est.                                        D- A historia é a mestra da vida.
V- Equus domini est magnus.                          E- Cecilia está en Hispania.

COMPLETE!:
 Hispania ______non est /   Pueri  non ______ sunt    (bonae, altus, insula, magni, bonus)
Marcus ________ vir est. /  Discipuli ______ amici sunt.  (boni, magni, laetus, laeta, equus)

 Ego puella laeta____ / Tu meus amicus ___/ Puer parvus non____ (es, sum, est, sumus)
 Ego et tu laeti _____/Tu et amica tua laeti ____/Claudia et Antonius amici ___ (estis, sunt, sumus)


MUTATE  VERBA SINGULARIA/ PLURALIA
sum____/  puella______/puer_____/provincia__________/ amicus__________/  oppidum________

ET PLURALIA/SINGULARIA:
estis_____/ insulae_______/ boni_______/ fluvii________/ templa________ sumus_____ sunt____


VERBA CONTRARIA:
magnus________/   inimicus__________/ bona________/  Ave!_______!

 QUID VERBUM INTRUSUM EST?
a. puella, bona, parva, alta, laeta
b. ego, nos, vos, est, tu.ille, illa.
c. Gallaicus, romanus, graecus, pater, altus.
d. estis, es, sum, ego, sumus.
e. villae, pueri, puellae, pulchra, insulae.

UBI ERROR EST? CORRIGITE ERRORES!
Pueri amicus est.
Puellae altus sum
Iulia non foedus est, sed puella pulchra est.
Claudia et Antonius parvae sunt.
Nos Marcus et Claudius gallaicus sunt.
Fluvii  Nilus parvi non est, sed magnae sunt.

TRADUCITE:
 Claudia e Xulia son boas amigas, pero Marcos e Antonio son inimigos.


VOCABULA:
Substantiva nomina:                               Adiectiva nomina:
                                                                M    F   N
amica/ amicus                                        altus,-a, -um
fluvius                                                    bonus, -a, -um
Gallaecia                                                foedus, -a,-um
Hispania                                                 gallaicus, -a, -um
insula                                                      greacus,-a,-um
oppidum                                                 inimicus,-a,-um
pater                                                        laetus,-a-um
provincia                                                magnus,-a,-um
puella                                                     meus, -a, - um
puer                                                        parvus,-a,-um
templum                                                pulcher,-ra, -rum
villa                                                       romanus,-a, -um
vir                                                          tuus, -a,-um

Verba invariabilia:                                 Pronomina:
Sed (conx.):                                         Ego
et/-que (conx.)                                     Ille,-a
Non (adv.)                                           nos
Ubi (adv.)                                             tu
quoque (adv.)                                       vos

NUMERI

 

NUMERI

 NUMERARE DIGITI MANUS.  Os dedos da man, como moitos de nós fixemos de pequenos, serviron aos romanos para estilizalos e dar lugar aos famosos números I, II, III e tamén IIII que normalmente escribían así e non tanto IV. 

 

A man aberta (catro dedos unidos e o pulgar separado) disque dá lugar ao cinco: V.  

Os números restantes proceden de letras do alfabeto grego que os romanos non usaban. O número 10= X procede da letra grega "khi" son que non había en latín.  

A letra grega Ψ"psi" foise volvendo angulosa e perdeu o trazo esquerdo ata aparecer como L= 50. 

O Θ"theta" grego foise abrindo e perdendo o guión central ata seren C = 100. 

O D = 500 deriva da metade da letra Φ"phi" que se foi abrindo ata chegar a seren un M = 1000.

1.- unus

2.- duo

3.- tres

4.- quattuor

5.- quinque

6.- sex

7.- septem

8.- octo

9.- novem

10 decem

11.- undecim

12 duodecim

13.- tredecim

14.- quattuordecim

15.- quindecim

16.- sedecim

17.- septendecim

18.- duodeviginti

19.- undeviginti

20.- viginti

30.- triginta

40.- quadraginta

50.- quinquaginta

60.- sexaginta

70.- septuaginta

80.- octoginta

90.- nonaginta

100.- centum

200.- ducenti, -ae, -a

300.- trecenti, -ae, -a

400.- quadringenti, -ae, -a

500.- quingenti, -ae, -a

600.- sescenti, -ae, -a

700.- septingenti, -ae, -a

800.- octingenti, -ae, -a

900.- nongenti, -ae, -a

1000.- Sg.: mille / Pl.: milia

Regras/ Os números romanos:

 

-          Lense de esquerda a dereita e de maior a menor.  MDXIII. = 1513

 

-          Un símbolo seguido doutro de igual valor: suma.   MM = 2000

 

-          Un símbolo de valor menor á esquerda doutro: resta.  CM= 900

 

-          Os símbolos V. L, D sempre suman. Nunca poden estar á esquerda dun de maior valor para restarse.

 

-          Os símbolos I, X, C , M poden repetirse ata 3 veces (sempre suman e o IIII tamén pode aparecer) Só se pode restar unha vez.

 

-          Os símbolos V, L, G non pode repetirse.

 

-          Só se pode restar:

 

·         I pódese restar a V e X

 

·         X pódese restar a L e C

 

·         C pódese restar a D e M

 

 

 

O Xénero dos números

 

Non todos os números teñen un xénero definido, pero os tres primeiros si. Unus,-a,-um.  claro está, é sempre singular. E dous e tres, etc... son plurais.

 

Unus, una, unum   /   masculino unus lupus,  feminino: una insula,  neutro: unum oppidum

Duo lupi, duae insulae, duo oppida

Tres lupi aut insulae, tria oppida

 

A partir do catro só presenta os numerais unha única forma_

Quattuor, quinque, sex, septem, octo, novem, decem,

 undecim, duodecim, tredecim, quattuordecim, quindecim, sedecim, septendecem

 

OLLO!  Fíxate a diferenza co noso idioma no    18 – duodeviginti e  19 – undeviginti

 

De numeri et litterae...

Quinque lupuli sunt lupae,

quinque lupuli tras motum scopae!

Quinque sunt, quinque habebat,

 magis parvulo mamulam tenebat!

 

 

 

Quinque lupuli sunt lupae,

quinque lupuli tras motum scopae!

quinque sunt, quinque amabat,

 nigros et albos omnes curabat!

QUAE MATER LINGUA LATINAE EST?

 Que temos que saber do INDOEUROPEO?

 Ademais  como  aprendemos de paso outros conceptos básicos para traballarmos co latín:

CATULUS ET CLODIA

 Trátase dun proxecto arredor da literatura e da sociedade romana do século I a.C. Utilizaremos como fonte primeira a dos sentimentos de Catulo, os seus poemas, os inspirados directamente pola relación con Clodia. 

Comezamos co poema seguinte:

 VIVAMVS, MEA LESBIA, ATQVE AMEMVS                         

  RUMORESQVE SENVM SEVERIORVM                                                     

  OMNES VNIVS AESTIMEMVS ASSIS.

  SOLES OCCIDERE ET REDIRE POSSVNT                                

 NOBIS, CVM SEMEL OCCIDIT BREVIS LVX,

 NOX EST PERPETUA UNA DORMIENDA.

 DA MI BASIA MILLE, DEINDE CENTVM,                                    

 DEINDE MILLE ALTERA, DEIN SECVNDA CENTVM,

 DEINDE VSQVE ALTERA MILLE, DEINDE CENTVM.

  DEIN, CVM MILIA MULTA FECERIMVS,                                          

  CONTVRBABIMVS ILLA, NE SCIAMVS                                        

  AUT NEQVIS MALVS INVIDERE POSSIT                                                

  CVM TANTVM SCIAT ESSE BASIORUM.

-                        -Vivamos, Lesbia miña, e amemos

                            e os rumores dos vellos severos               

                              todos impórtennos un euro.

                     Os soles poden morrer e volver a nacer

  para nós, cando morra a nosa única breve luz,

  unha noite perpetua teremos que durmir.

 -Dáme mil bicos, logo un cento,    

 despois outros mil, logo un segundo cento,

de novo outros mil, logo un cento

  - E logo, cando contemos moitos miles,   

    confundiremos a conta para que non a descifremos

  nin poida ningún malvado mirarnos mal

  ao saber o número de bicos que nos demos.

Comentario do poema: 

 Quaestiones: UT TU LEGIS, DICAS…

ET  SCRIBAS…

POST LEGERE, AUDIRE ET INVESTIGARE: SCRIBE TUAM FABULAM

SCRIBE CUM TUIS VERBIS, SED NON COPIARE ET LIGARE

Scribe: Qui Catulus et Clodia sunt?
 Quid fecerunt?

ILLE MI PAR......

Aude scribere! Quid animus Catuli in hoc carmine est?

1-  Recreando versos de Safo de Lesbos, Cátulo atrévese a escribirlle a Clodia estes versos. Describe un momento especial da súa relación con Clodia.  Como o definirías ti?:

 

Tes que saber que as tres primeiras estrofas son unha versión libre feita por Cátulo sobre un poema de Safo. 

Ille mi par esse deo videtur,       

ille, si fas est, superare divos

qui sedens adversus identidem te

spectat et audit

dulce ridentem, misero quod omnis

eripit sensus mihi: nam simul te,

Lesbia, aspexi, nihil est super mi

vocis in ore,

lingua sed torpet, tenuis sub artus

flamma demanat, sonitu suopte

tintinant aures, gemina teguntur

lumina nocte.

 

Otium, Catulle, tibi molestum est:

otio exsultas nimiumque gestis:

otium et reges prius et beatas

perdidit urbes.

 

                                                    Aquel a un deos semella ser, 

                                                   aquel , se isto está permitido, e estar por riba dos deuses

                                                   quen ante ti senta e sen cesar 

                                                    contémplate e escóitate

                                                    como ris docemente, o que pobre de min

                                                     róubame todos sentidos: pois ao mesmo tempo,

                                                      que te vin, Lesbia, non me queda nin un fío

                                                     de voz na boca,

                                                      a lingua, vólvese torpe, baixo as articulacións

                                                      unha chama mainiña avívase, cun son propio

                                                       tintinean os oídos, cobre unha dobre

                                                       noite os meus ollos.

                                                            O ocio, Cátulo, éche perxudicial:

                                                             co ocio exáltaste e impaciéntaste demasiado.

                                                             o ocio antes que a ti tanto a reis 

                                                             como a felices cidades botou a perder.                                                      

2- Procura localizar unha versión do poema de Safo que recrea Cátulo para que poidas comparalo. 

 ALTERUM CARMEN :

Lugete, o Veneres Cupidinesque,

Et quantum est hominum venustiorum.

Passer mortuus est meae puellae,

Passer, deliciae meae puellae,

Quem plus illa oculis suis amabat:

Nam mellitus erat suamque norat

Ipsam tam bene quam puella matrem

Nec sese a gremio illius movebat,

Sed circumsiliens modo huc modo illum

Ad solam dominam usque pipiabat.

Qui nunc it per iter tenebricosum

Illuc, unde negant redire quemquam.

At vobis male sit, malae tenebrae

Orci, quae omnia bella devoratis:

Tam bellum mihi passerem abstulistis.

O factum male! o miselle passer!

Tua nunc opera meae puellae

Flendo turgidoli rubent ocelli

                                     Catulo  III

Chorade, Venus e Cupidos,

e cantos homes sexades sensibles á beleza. 

Morreu o paxariño  da miña amada,

o paxariño, delicia da miña amada,

a quen quería máis que aos seus propios ollos:

 era doce como o mel, coñecía a súa dona

 tan ben como unha flla a súa nai e non se afastou do seu colo,

senón que, choutando de aquí para alá,

somente a súa dona piaba.

Agora vai por un camiño tebroso

cara a un lugar de onde ninguén regresa.

 En hora mala vos, malditas tebras do Orco,

 que devorades todas as cousas fermosas,

 roubástesme o fermoso paxariño!

Que desgraza, que agora pola túa culpa,

pobre pardal, os ollos da miña amada 

están vermellos e hinchados de chorar. 

                                  (Cátulo, Poemas III)