DOS CASOS ÁS DECLINACIÓNS

OS NOMES DOS CASOS

En latín  de nominamos casos a cada variación que presentan os morfemas flexivos de certas palabras variables, como os substantivos,  dependendo da función que realicen nas oracións.
Caso = Función sintáctica.

Os gramáticos romanos distinguían as seguintes variacións ou funcións (os
nomes dos casos debes aprendelos mellor por esta orde, é moi práctico memorizar tamén as funcións asociadas a cada caso):

Casos                     Funcións
NOMINATIVO :    SUXEITO/ ATRIBUTO
VOCATIVO      :    Chamada (Voc.)
ACUSATIVO    :    OBXECTO DIRECTO
XENITIVO        :   COMPLEMENTO DO NOME
DATIVO            :   OBXECTO INDIRECTO
ABLATIVO       :   COMPL. CIRCUNSTANCIAL

 Ademais dos substantivos poden declinarse os adxectivos e pronomes.

AS DECLINACIÓNS DO LATÍN,  QUE SON?

Declinar unha palabra en latín significa coñecer as distintas terminacións coas que se pode presentar unha mesma palabra segundo os casos ou funcións.

Existen cinco modelos ou cinco declinacións para os substantivos, que son as primeiras palabras que imos declinar. Mais para poder declinar temos que identificar primeiro a cal desas cinco declinacións pertence a palabra.

AS CINCO DECLINACIÓNS
Para averiguar a que declinación pertence cada substantivo debemos fixarnos no seu xenitivo que no seu enunciado nos vocabularios e dicionarios aparece en segundo lugar tras da palabra en nominativo como por exemplo:  rosa, rosae ou dominus, domini (a segunda forma para evitar a repetición do lexema simplemente aparece coa desinencia  (ros)-ae (domin)-i .

1ª decclinación: con xenitivo en -ae ( rosa, -ae )
2ª declinación: con xenitivo en  -i    ( dominus, -i )
3ª declinación: con xenitivo en -is    ( nomen, -is )
4ª declinación xenitivo en -us           ( carrus, -us )
5ª declinación xenitivo en -ei            ( dies, -ei )



A PRIMEIRA DECLINACIÓN
 Pertencen a primeira declinación: Normalmente os substantivos femininos Iulia, Roma, rosa, puella... e un grupo de masculinos reducido: Nomes propios de home como Agripa,Catilina; de oficios tradicionalmente masculinos: agricola, nauta;

casos                       SINGULAR /  PLURAL
NOMINATIVO :        -a                    -ae
VOCATIVO      :        -a                    -ae
ACUSATIVO    :        -am                 -as
XENITIVO        :       -ae                   -arum
DATIVO            :       -ae                   -is
ABLATIVO       :       -a                     -is



 Para traducir do latín ao galego usaremos  preposicións:

CASO     PREPOSICIÓN

acusativo         (a)                                 puell-am    (á moza) 

xenitivo            de                                puell-ae      da moza 
dativo                a/ para                        puell-ae      para a moza

ablativo          con, en , por...                puell-a        coa moza

QUAESTIONES

 I- Localiza na listaxe de palabras  en latín, as palabras da 1ª declinación e declina tres, tentando memorizar as desinencias.

bellum, puellae, populusque, aurum dicit, amicitia, laetitia, pulcher, servus, fugiunt, philosophus, gymnasium, chorum, cena, occidit, quorum, charta,

II- En que caso están e que función sintáctica desempeñan as palabras na seguinte oración:

Puellae aras deae Dianae rosis ornant.

Poeta chartas puellis scribit.

Poeta puellas non semper amat.

 Aemilia domina  multarum servarum est, sed mater quoque suae filiae Claudiae.