GALLAECIA: O mundo castrexo e a romanización

 Imos afondar nos nosos coñecementos sobre o mundo castrexo, a nosa primeira cultura, aproveitando a nosa saída ao Castro e Museo de Santa Tegra. Ademais dado que veremos tamén en Tui unha das obras do Festival de Teatro Greco-Latino, unha comedia plautina titulada Miles Gloriosus, reflexionaremos sobre o proceso posterior da Romanización e como evolucionou o mundo galaico romano.

O MUNDO CASTREXO

 O debate: Sobre o céltico en Galicia. 

Tras da visualización respondemos ás seguintes cuestións:

 I- Como era forma de vida dos habitantes destas terras no Paleolítico?

II- Cando e como cambiou a súa forma de vida?

III- Antes da época dos metais construíron grandes monumentos megalíticos. Só o fixeron en Galicia?

IV- Que é unha mámoa?

V - A seguinte pegada na paisaxe que podemos atopar desta época como se chama?

VI- Como navegaban naquela época opolo mar?

VII- A innovación da metarurxia dá pé ás Idades dos metais: Idade de Bronce e de Ferro. Os habitantes dos castros eran autosuficientes?

VIII- Que pobo comerciante do Mediterráneo chegará ás nosas costas na Idade do Bronce na procura de estaño cuxos intercambios mercantís chegarán ata o século II a. C.?

X- Quen trouxo aos castros os muíños circulares ou xiratorio ou o torno de olería? Con que pagaban os habitantes dos castros os obxectos vidos de fóra?

XI- Coa  Idade do Ferro hai un certo colapso do comercio que pasa nos castros?

XII- Máis da metade dos castros de Europa están localizados en Galicia. Parécense os castros galaicos  aos de Irlanda?

XIII- Por que sabemos que eran moi importantes as actividades textís?

XIV- A cerámica castrexa máis habitual como era?

XV- Desde moi novos, especialmente os homes, preparábanse para que tipo de actividades?

XVI- Describe un guerreiro da Idade do Ferro.

XVII- Os cabalos eran ademais un símbolo de............ e ........................

XVIII-Que é unha "pedra formosa"?

XIX- No noroeste penínsular falábanse variantes arcaicas do idioma________. Este idioma vaise estender por toda Europa Atlántica e centro Europa.

XX- Onde se pensa que soterraban as cinzas dos familiares mortos?

XXI- Que era un torques? De que metal era?

XXII- O feito de que varias casas poidan estar rodeadas dun muro pequeno no interior do castro que indica?

XXIII- Que trouxo ata estas terras aos romanos?

TEXTO DE TRANSITIO

 

TEXTO PARA ANALIZAR E TRADUCIR

Magister historiam Romuli discipulis narravit:

" Rex Albanorum duos filios, Numitorem et Amulium habuit. Numitori regnum legavit, sed Amulius per dolum regnum obtinuit et filiam fratris Vestalem fecit.

Virgo, tamen, geminos edidit Romulum et Remum, dei Martis filios. Amulius, improbus, virginem in vincula coniecit et teneros parvulos abiecit in Tiberim qui forte tunc in campos proximos diffluebat. Sed pueros aqua, se recipiens ex agris, in sicco reliquit.

Lupa- tradunt- ad vagitum puerorum accurrit eosque ( et eos) materna diligentia lingua lambit et alit.

Duodeviginti annis post, Romulus, avium volatu rex designatus, urbem exiguam condidit prope Tiberim fluvium quam ex nomine suo Romam vocavit."

 VOCABULA

abicio, -is, ere, -ieci: botar

accurro, -is-ere,-rri: correr, achegarse

ad (prep. acusativo)  cara a

Albani,-orum (m) Albanos

alo,-is,-ere, -ui: alimentar

Amulius,-i: (m) Amulio

annus,-i: (m) ano

aqua, -ae(f) a auga, a corrente.

avis.-is: (f) ave

campus-i (m) campo

condo, -is –ere –didi: fundar

conicio, -is,-ere, -ieci: meter

deus,dei(m) deus

designatus-a-um: designado

diligentia,-ae : (f) coidado

discipulus,-i (m) alumno

difluo, -is, -ere: fluír

dolum-i ( n) engano.

duodeviginti: dezaoito

edo, -is,-ere, edidi: parir

eosque( pronome is- + que) “e  a estes”

 ex-( prep. ablativo) a partir de

exiguus-a-um: pequena

facio, -is-ere, feci: facer

filia,-ae(f) filla

filius,-ii: fillo

fluvius. Íi ( m) río

forte (adv. por fortuna)

frater,-tris: (m) irmán

gemini, -orum: (m) xemelgos

habeo, -es,-ere, -ui: ter

historia,-ae: (f) historia

improbus,-a-um: malvado

in: (prep. de acusativo) a, cara a

lambo,-is-ere, lambi: lamber

lego,-as,-are, -avi: legar, pertencer en herdanza

lupa,-ae (f) loba

magister, tri (m) mestre

Mars,-tis: (m) Marte

 maternus-a-um: materno

narro, -as,-are, avi: narrar

 nomen—inis(n) nome

Numitor, -oris (m): Numitor

obtineo, es-ere,-ui: obter

parvulus, i: (m) neno pequeno

per: (prep. acusativo) a través de

post: (prep. ablativo) despois

 prope (pre.  acusastivo.)  cerca de

puer,-i: (m) neno

quam (  pronome relativo ) a que

recipiens ex campos: participio  “devolveunos desde os campos”

regnum.-i: (n) reino

relinquo, is. ere, -liqui: deixar

rex, regis(m) rei

Remus,-i: Remo

Romulus, -i:  Rómulo

Siccus.-a,um:  seco

tamen: adv. sen embargo

tenerus, -a- um: tenro

 Tiber, -eris (m) Tiber

trado, -is-ere, tradidi:  contar.

tunc (adv.) entón

urbs, -bis(f) cidade

 vagitus, us: (m) choro

Vestal, -is: (f) Vestal, sacerdotisa de Vesta.

vinculum, -i (n): prisión

virgo, -inis: (f) moza, doncela.

Voco, -as-are- avi: chamar, denominar

Volatu ( polo voar)

A orixe da Ladaíña da sardiña de Marín

 

Unha ladaíña é unha oración específica que acompaña ao rezo do Rosario que antes se facía en latín. Moita xente non entendía ben o latín logo era natural recitar de memoria os textos o que deu lugara a todo tipo de interpretacións sobre os significados desta palabras latinas. Un exemplo nolo deixou o Padre Sarmiento que pensaba que o que en misa dicía   FIDES SPES CARITAS el pensaba que dicía: "Feas son estas caritas".  É por iso que de vello as oracións en latin foran parodiadas con frecuencia polo pobo en momentos como o Entroido. Hai unha parodia medieval coñecida como a "Misa dos Tolos".

En Marín o Enterro da Sardiña que se celebra o mércores de cinza conserva unha ladaíña que se observamos a estrutura do rosario en latín veremos como se foi imitando o son das verbas latinas nalgúnas casos dun xeito moi semellante a como soaban en latín, pero d´nadolle un sentido ben distintos.

Poe exemplo, a coñecida introdución reproduce o son e acento:  Un ollón, dous ollos ollóns imita por exemplo o son da frase grega da oración latina: Kyrie eleison, Kyrie eleison (Señor, ten piedade) 

A seguir colocamos en dúas columnas a versión orixinal en latín e a versión irónica cos peixes para que repares nas semellanzas e nas diferenzas entre ambas:

LATÍN            LADAIÑA DA SARDIÑA(Marín)

Kyrie, eleison. //       Un ollón      

R. Kyrie, eleison//    dous ollóns

V. Christe, eleison //  tres ollóns

 R. Christe, eleison // catro ollóns

V. Kyrie, eleison. //   sinco ollóns.

 R. Kyrie, eleison.  //  Quita o calsón

V. Christe, audi nos. // Viste o calsón

 R. Christe, audi nos. // Quita o calsón.

EN LATÍN V. Christe, exaudi nos. R. Christe, exaudi nos.                                                       

EN MARÍN:  Que será de nós (bis) Que faremos nós (bis)

LATÍN: V. Pater de cælis Deus, R. miserere nobis.                 

MARÍN:   Pater canis meus... comerá con nobis

 LATÍN; V. Fili Redemptor mundi Deus, R. miserere nobis 

MARÍN:   Fila arenque boquereus... comeremos nobis

 LATÍN: V. Spiritus sancte Deus, R.miserere nobis.              

 MARíN:   Espititu vinum lagereus... beberemos nobis

 LATÍN: V. Sancta Trinitas, unus Deus, R. miserere nobis.   

MARÍN: Santas pingas stomacus meus... e tamén con nobis

LATÍN: Sancta Maria,...ora pro nobis                                       

MARÍN: Santa sardiña...comeremos nós

 LATÍN: Sancta Dei Genitrix,                                                

MARÍN: Santa jerla arequis... eso para vós

 LATÍN:Sancta Virgo virginum,                              

MARÍN: Santa Virgo lura... eso para vós

LATÍN: Mater Christi,                                                          

MARÍN:  Mater Sanmartiño...comeremos nós

 LATÍN: Mater Divinæ Gratiæ,                                            

MARÍN: Mater divina raia... comeremos nós

 LATÍN: Mater purissima,                                                        

MARÍN: Mater anguila... comeremos nós

 LATÍN: Mater castissima,                                                       

MARÍN: Mater pescadilla... comeremos nós

 LATÍN: Mater inviolata,                                                        

MARÍN: Mater rabada...comeremos nós

LATÍN: Mater intemerata,                                                

MARÍN: Mater peixe-espada... eso para vós

LATÍN: Mater Inmaculata,                                             

MARÍN: Mater peixe-gata... eso para vós.

LATÍN: Mater amabilis,                                                  

MARÍN: Mater chibardes... eso para vós

LATÍN: Mater admirabilis,                                               

MARÍN: Mater lumbrigantes... comeremos nós

 LATÍN: Mater boni consilii,                                              

MARÍN: Mater mixilones... eso para vós

 LATÍN: Mater Creatoris,                                           

MARÍN: Mater camaronis... comeremos nós

 LATÍN: Mater Salvatoris,                                                                                 

 LATÍN Virgo prudentissima,                                           

MARÍN: Virgo birbiricho...eso para vós

LATÍN: Virgo veneranda,

MARÍN: Virgo vianda... eso para vós

 LATÍN: Virgo prædicanda,                                                  

MARÍN: Virgo pescada.... comeremos nós

  LATíN:Virgo potens,                                                         

MARÍN: Virgo ollomoles...comeremos nós

 LATÍN Virgo clemens,                                                    

MARÍN: Virgo percebes...comeremos nós

 LATÍN:Virgo fidelis,                                                  

MARÍN:Virgo jurelis... eso para vós

 LATÍN: Speculum iustitiæ                                            

 MARIN: Speculum tuniña... eso para vós

 LATÍN: Sedes sapientiæ,                                         

MARÍN: Sedes sabenia...eso para vós

LATÍN: Causa nostræ lætitiæ,                                

MARÍN: Causa estra robaliza...comeremos nós

 LATÍN: Rosa Mystica,                                                
 MARÍN: Vas peixe rañorte...comeremos nós

  MARÍN:  Vas insigne longueironis... eso para vós

 LATÍN:Turris davidica,                                              

MARÍN: Turris corbina... eso para vós

 LATÍN: Turris eburnea,                                                

MARÍN: Turris trucha...comeremos nós

LATíN: Domus aurea,                                                   

MARÍN: Domus piarda...eso para vós

 LATÍN: Ianua Cæli,                                                     

MARÍN: Federis maga..... eso para vós 

MARÍN: Yanna solla...  eso para vós

 LATÍN: Stella matutina,                                   

MARÍN: Estela marina...eso para vós                                                

 LATÍN: Salus infirmorum,                                      

 MARÍN: Salus lampreorum...comeremos nós

LATÍN:  Refugium peccatorum                              

MARÍN: Refugium langostorum...comeremos nós

LATÍN: Consolatrix afflictorum,                               

MARÍN: Consolatrix centollorum... comeremos nós

 LATÍN: Auxilium christianorum,                              

MARÍN:  Auxilium cangrexorum... eso para vós

LATÍN: Regina angelorum,                                         

MARÍN: Regina lorchorum... eso para vós

 LATÍN: Regina patriarcharum,                                   

MARÍN: Regina patiladum... eso para vós

LATÍN: Regina prophetarum,                              

 MARÍN: Regina abadexorum... comeremos nós

LATíN: Regina apostolorum,                                     

MARÍN: Regina prago... eso para vós

LATÍN: Regina martyrum,                                        

MARÍN: Regina ballenorum... eso para vós

 LATÍN: Regina confessorum,                                    

MARÍN: Regina fiunchum... eso para vós

 LATÍN: Regina virginum,                                               

MARÍN: Regina muxorum bonum... eso para vós

LATÍN: Regina sanctorum omnium,                               

MARÍN: Regina sacristisimi peixesapi... eso para vós

LATÍN: Regina sine labe originali concepta,                    

MARÍN: Regina rabia perfecta... eso para vós

LATÍN: Regina in cælum assumpta, Regina Sacratissimi Rosarii,

 LATÍN:V. Agnus Dei, qui tollis peccata mundi,                

MARÍN: CANTUS OLLOS MOLIS MANDUCATA MUNDI

 LATíN: R. Parce nobis, Domine.                                                                  

MARíN: HABIS FAMIS, DOMINE

LATÍN: V. Agnus Dei, qui tollis peccata mundi,                 

MARÍN:  CANTUS OLLOS MOLIS MANDUCATA MUNDI

LATÍN: R. Exaudi nobis, Domine.                                                                 

MARÍN: BOCADUS CARUS, DOMINE

LATÍN: V. Agnus Dei, qui tollis peccata mundi,                  

MARÍN: CANTUS OLLOS MOLIS MANDUCATA MUNDI

LATíN: R. Miserere nobis.                                                                             

MARÍN: MISERIA INTER NOBIS

Concede nos, fámulos tuos quǽsumus Dómine Deus, perpetua mentis et córporis sanitáte gaudére,     

MARÍN: (Só frailes)

 FUTIS RENEGAMUS CUN BOLA DE MISTOS

 LATÍN: et gloriósa beatæ Maríæ semper Vírginis intercessione,    

  a præsenti liberári tristitia, et æterna pérfrui lætitia.   

MARÍN: et sardinam sardinorum manducatemus, et merlusan,

 congrius para buches meus, e vos non manducaris sardinorum.

LATÍN: Per Christum Dóminum nostrum.                                                  

R. Amen                                                                                            

MARÍN: (Só frailes) NÓS TAMÉN

A BENDICIÓN DE FRAY CARALLÁS:

CELA, RABUÑAGATOS E CONA DE VELLA.

            (frailes e bispo): A MEEER...DA...

 Bispo:  Avechuchos, Choradeee!

FEBRUARIUS

 

Que relación existe entre esta imaxe da actualidade dos peliqueiros de Laza (Ourense) e estoutra que colocamos abaixo e que nos remite á Roma de hai 2500 anos?

Pois a relación ten que ver coas denominadas festas LUPERCALIAS. Bótalle un ollo aos seguinte vídeo para coñecer estas celebracións romanas: 

Na rede hai todo tipo de informacións sobre este tema e as súas relacións coas celebracións actuais propias do mes de febreiro: 

Recomendamos finalmente consultar a seguinte ligazón PARA SABER MÁIS.

TERTIA DECLINATIO (II)

 TERTIA DECLINATIO (II)

Os temas en -i son tamén chamados temas parisílabos. 

QUAESTIONES:

1- Imos distinguir entre temas en consonante temas en -i na seguinte lista de substantivos da 3ª declinación:

canis, -is (m)

suavitas,-atis (f)

nubes, -is (f)

regio, -onis (f)

civis, -is (m)

imber, -bris (m)

navis, -is (f)

mare,-is (n)

2- Agora declinemos unha serie de temas parisílabos escolle tres, entre os que un deles sexa neutro:

TERTIA DECLINATIO (I)

 Comezamos o traballo cunha nova declinación que o vai cambiar todo porque trae consigo unha chea de palabras o maior número de substantivos que ten o latín ao ser froito, esta terceira declinación, dunha fusión de raíces de temas en consoante (que xa son un bo número de raíces distintas) ás que se suman as  dos temas en -i.  Por se fose pouco este proceso resultou complexo e presenta un bo número de particularidades (os denominados temas mixtos) que iremos vendo, ademais dos adxectivos que se declinan tamén con esta declinación. 

TERTIA DECLINATIO 

EXERCITIA

1- Imos identificar palabras da terceira declinación das da primeira e segunda nun dicionario:

ager, agri (m)

aula, -ae (f)

bellum, -i (n)

dominus, -i (m)

caput, -itis (n)

hostis, -is (m)

legio,-onis (f)

nubes, -is(f)

mulier-eris: (f)

pax, pacis:(f)

poeta ,-ae:(m)

tempus, -oris (n)

vir, -i: (m)

 

2- Agora imos diferenciar en temas en consonante (imparisílabas) e temas en -i (parisílabas)

 

 

3- Finalmente imos declinar os temas en consonante da lista de susbtantivos anterior: